พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านมีชีวิต ที่ชุมชนป้อมพระกาฬ วัดสระเกศ-ภูเขาทอง
ชุมชนป้อมพระกาฬ วัดสระเกศ-ภูเขาทองเป็นชุมชนโบราณที่มีอายุมากที่สุดของกรุงเทพมหานคร และถ้ากล่าวให้ถูกก็คือว่า พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านมีชีวิตนั้นเป็นชุมชนที่ใกล้เมืองหลวงมากที่สุด(ในสมัยก่อน) ก่อนที่การเดินทางจะสะดวกแบบนี้ คนที่อยู๋ติดวังมากที่สุดถือว่าเป็นคนเมือง ชุมชนป้อมพระกาฬ วัดสระเกศ-ภูเขาทองมีร่างรอยการเหลืออยู่ของความรุ่งเรืองของชุมชนโบราณก่อนพวกเขาจะย้ายรกรากออกไปอยู่รอบนอกเพื่อทำงานหรือเพื่อขยายครอบครัว
ครั้งที่สร้างกรุงรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกโปรดเกล้าฯ ให้ขุดคลองรอบกรุง เพื่อขยายพระนครให้กว้างขวางออกไป และเป็นการอำนวยความสะดวก ใช้เป็นเส้นทางคมนาคมเชื่อมต่อกับแม่น้ำเจ้าพระยา โดยโปรดเกล้าฯ ให้เกณฑ์เขมรจำนวน ๑๐,๐๐๐ คน ทำการขุดคลองทะลุแม่น้ำเจ้าพระยาตรงบางลำพู แล้ววกมาออกแม่น้ำเจ้าพระยาอีกด้านตรงวัดบพิตรพิมุข มีความยาว ๘๕ เส้น พระราชทานนามว่า คลองรอบกรุง (แต่เรามักเรียกกันว่าคลองบางลำพูกับคลองโอ่งอ่าง)
คลองรอบกรุงนี้เองที่ทำให้กรุงรัตนโกสินทร์กลายเป็นเมืองที่มีน้ำล้อมรอบ จนได้รับการขนานนามว่า เกาะรัตนโกสินทร์ คล้ายกับพระนครศรีอยุธยาที่มีคลองรอบกรุงเป็นแนวป้องกันพระนครชั้นแรก และโปรดเกล้าฯ ให้สร้างป้อมบนกำแพงเป็นแนวป้องกันชั้นที่สอง ซึ่งกำแพงและคูพระนครนี้มีความยาวเป็นแนวตลอดรอบกรุงรัตนโกสินทร์
จากบริเวณคลองรอบกรุง พระองค์โปรดเกล้าฯ ให้ขุดคลองมหานาคข้างวัดสระเกศ โดยมีพระราชประสงค์ให้เป็นสถานที่สำหรับราษฎรเล่นเพลงเรือ ดอกสร้อยสักวาในฤดูน้ำ ตามประเพณีครั้งสมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี ทำให้คลองมหานาคกลายเป็นเส้นทางคมนาคมขนส่งสินค้าสำคัญ จึงมีบ้านเรือนราษฎรปลูกอยู่ตามริมคลอง มีเรือแพค้าขายจำนวนมาก
หลายสิบปีก่อน มีครอบครัวชาวปักษ์ใต้อพยพเข้ามาในชุมชน ตั้งถิ่นฐานและสืบทอดวิชาการทำกรงนกขาย ปัจจุบัน กรงนกเขาและกรงนกปรอดหัวจุกแต่ละกรง ประดิษฐ์ด้วยฝีมือประณีต จากวัสดุธรรมชาติจำพวกไม้ไผ่ ไม้สัก และหวาย ใช้ผ้าสีสดประดับลูกปัดสีสันสวยงาม กรงนกแต่ละกรงกว่าจะสำเร็จลงได้ ต้องใช้ทั้งฝีมือ แรงงาน และเวลานานนับเดือน กรงนกเขาที่ฝีมือดีๆ จึงมีราคาสูงถึงห้า - หกพันบาทแล้ว ยิ่งเป็นไม้หายากอย่างไม้พญางิ้วดำ หรือไม้ตะเคียน หรือต้องมีการแกะสลักฉลุลวดลายงดงามด้วย ก็อาจมีราคาแพงถึงกรงละสามหรือสี่หมื่นบาทเลยทีเดียว ถือเป็นงานศิลปะอย่างหนึ่งที่คนมีฐานะหรือมีใจรักจริงๆ จึงจะซื้อ เพียงแต่กรงราคายังแพงขนาดนี้ นกเขาที่เลี้ยงกันบางตัวราคาจึงเป็นเรือนแสน
บริเวณย่านใกล้เคียงกับชุมชนป้อมมหากาฬยังมีย่านเก่าที่เคยมีชื่อเสียงเป็นแหล่งผลิตหัตถกรรมของเมืองกรุงอีกหลายแห่ง เช่นบ้านสาย บ้านดอกไม้ และบ้านบาตร
บ้านสายคือชุมชนช่างฝีมือถัก - ทอสายรัดประคด อยู่ตรงข้ามกับวัดเทพธิดาราม สายรัดประคดเป็นเข็มขัดสำหรับพระภิกษุไว้คาดเอว ชาวบ้านมักเรียกว่าสายรัดเอว สายรัดประคดที่นี่ทำด้วยไหมฝีมือประณีตสวยงามมาก นอกจากทำสายรัดประคดแล้วยังทำถุงตะเคียวสำหรับหุ้มบาตรพระด้วย
บ้านดอกไม้ มีอาชีพทางด้านผลิตดอกไม้ไฟ มีประวัติความเป็นมาเก่าแก่ถึงสมัยรัชกาลที่ ๑
ถัดออกไปเป็นบ้านบาตร ทำบาตรพระซึ่งเป็นหนึ่งในเครื่องอัฐบริขารที่พระภิกษุจะขาดเสียมิได้
ปัจจุบัน บ้านสายและบ้านดอกไม้นั้นเหลือเพียงชื่อ แต่ที่บ้านบาตรยังมีชุมชนช่างฝีมือเก่าแก่สืบย้อนไปได้ตั้งแต่สมัยต้นรัตนโกสินทร์ จึงกลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวของนักท่องเที่ยวต่างชาติไปแล้วในปัจจุบัน
เรียบเรียงโดย www.roigoo.com ข้อมูลจาก วิกิพีเดีย กระทู้เที่ยวกรุงเทพที่ดีที่สุด : 42 สุดยอดสถานที่เที่ยวในกรุงเทพ ไปชิวๆ แบบเช้าไป-เย็นกลับ 
